To Μουσείο & Εργαστήριο της Ξυλογλυπτικής βρίσκεται στην Αξό Μυλοποτάμου. Η Αξός ήταν μια από τις εκατό αρχαίες πόλεις-κράτη της Κρήτης, στους πρόποδες του ιερού βουνού του Ψηλορείτη και μέσα στο ελληνικό φυσικό τοπίο.

Ο Ιδρυτής της αρχαίας πόλεως της Αξού σύμφωνα με τις πηγές ήταν ο Όαξος, γιος του Θεού Απόλλωνα και της Ακακαλλίδας κόρης ή εγγονής του Μίνωα. Η ίδρυση της πόλεως του Ετεάρχου, βασιλιάς Οάξου, τοποθετείται στην Μινωική εποχή με ιδιαίτερη ανάπτυξη στην Υστερομινωική περίοδο (13ος αι. π.Χ. – 395 π.Χ.). Εκτός από τα ερείπια εκείνου του πολιτισμού υπάρχουν πολλές βιβλιογραφικές μαρτυρίες για την πόλη όπως αυτή του Ηροδότου: «Εστί της Κρήτης Όαξος πόλις, εν τη εγένετο Ετέαρχος Βασιλεύς…», και τουCristoforo Buondelmonti για την Περιγραφή της Νήσου Κρήτης το 1415:«Στα βόρεια στη ρίζα της Ίδης, βρίσκεται το μεγαλύτερο χωριό της νήσου, η Αξός. Είναι κτισμένη κοντά στην αρχή ενός ποταμού και διέκρινα εκεί σπηλιές, άλλες μικρές και άλλες πολύ μεγάλες, οι οποίες είναι κατοικήσιμες. Παραδίδεται ότι η Ρέα έφερε το γυιό της Δία σε αυτές τις σπηλιές και τον έδωσε στους Κουρήτες για να τον αναθρέψουν κρυφά. Αυτός ο λαός (των Κουρητών) ζεί ακόμη και σήμερα όπως μου φαίνεται και κατοικεί σε αυτό το χωριό.

Οι κάτοικοι της Αξού κατάγονται από αυτούς. Ζούν αγαπητοί σε όλους και είναι ελεύθεροι και τραχείς στον πόλεμο. Χίλιοι και περισσότεροι μέ τόξα και βέλη, μπορούν να παραταχθούν έξω από το χωριό». Άλλοι μελετητές που έκαναν αναφορά στην πόλη ήταν ο Βιργίλιος, ο Κικέρων, ο Στράβων, ο Απολλώνιος Ρόδιος.

Η σημαντικότητα της πόλεως αναδεικνύεται και από τις επιγραφές που ανακαλύφθηκαν σε ιερούς χώρους στην υπόλοιπη Ελλάδα όπως στο Μαντείο των Δελφών, αλλά και από τις συμμαχίες που είχε συνάψει με την Κνωσό και τη Γόρτυνα. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η Αξός συνεχίζει να κόβει τα δικά της νομίσματα την εποχή του Τιβέριου (42 π.Χ. – 37 μ.Χ.) και του Καλιγούλα (37-41 μ.Χ). Από τις ανασκαφές ευρήματα εκτίθενται στα Μουσεία του Ηρακλείου του Ρεθύμνου και των Χανίων όπως νομίσματα, πήλινα αγγεία, αγαλματίδια, χάλκινα σκεύη, περικεφαλαίες, πέλεκεις, σκελετοί, επιγραφές, τερακότες  κτλ.

Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στα ερείπια της Ακρόπολης με τα Κυκλώπεια τείχη της αρχαίας Αξού, το Ανδρείον, το Ναός της Αφροδίτης, το Νεκροταφείο όπου έγιναν ανασκαφές αλλά και τους Θολωτούς Τάφους ελληνιστικής εποχής (100-300 μέτρα από το Μουσείο Ξυλογλυπτικής).

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού η Αξός ήταν μια από τις 22 πόλεις της Κρήτης με Επίσκοπο. Από την περίοδο της Αραβοκρατίας στην Κρήτη (824-960 μ.Χ.) σώζονται τοιχογραφίες με τις συγκρούσεις των Αξικών κατά των Σαρακηνών αλλά και από τη Βενετοκρατία το 14ο αιώνα.

Για τον επισκέπτη ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δεκάδες Βυζαντινές εκκλησίες μέσα στον σημερινό οικισμό ή σε μια ακτίνα 100 έως 500 μέτρων από το Μουσείο Ξυλογλυπτικής όπως είναι το Μετέωρο της Αξού με το Ναό Πέτρου και Παύλου, η Αγία Παρασκευή 14ου αι., η Αγία Ειρήνη 14ου αι., ο Άγιος Ιωάννης 14ου αι. με σπάνιες τοιχογραφίες, ο Άγιος Γεώργιος 14ου αι., ο Τίμιος Σταυρός 16ου αι. με ένα εξαιρετικό τέμπλο, ο Μιχαήλ Αρχάγγελος 14ου αι., η Παναγία η Καβουσιανή 14ου αιώνα, ο νεόκτιστος Ναός του Αγίου Αθανασίου κ.τ.λ.

Οι σημερινοί κάτοικοι της Αξού είναι περήφανοι για τον τόπο τους μια και είναι ο μοναδικός οικισμός της Κρήτης που εξακολουθεί να κατοικείται χωρίς διακοπή από αρχαιοτάτων χρόνων έως σήμερα. Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα της περιοχής είναι και οι παραδοσιακές ασχολίες των κατοίκων της, τα ήθη και τα έθιμα, αλλά και το αυθεντικό ορεινό φυσικό τοπίο.

Η Ευρύτερη Περιοχή
Ανάμεσα στα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής τα οποία ο επισκέπτης μπορεί να συνδυάσει μαζί με την επίσκεψη του στο Μουσείο Ξυλογλυπτικής στην Αξό είναι:

Το Σπήλαιο του Σφεντόνι, 2 χιλ. από την Αξό πηγαίνοντας προς τα Ζωνιανά, ένα από τα επιβλητικότερα σπήλαια της Ελλάδος με εσωτερικό φωτισμό και ξενάγηση. Επίσης στα Ζωνιανά μπορείτε να επισκεφτείτε το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων.

Το Φυσικό Γαιοπάρκο του Ψηλορείτη αναγνωρισμένο από την ΟΥΝΕΣΚΟ, με πανέμορφα φαράγγια, κορφές, το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα, τη Ζώμινθο, το Οροπέδιο της Νίδας, τοΙδαίον Άνδρον και τα Ανώγεια (από 7 έως 25 χιλ. περίπου).

Τα μοναστήρια με τη Μονή Δισκουρίου 16ου αιώνα (3 χιλ.), τη Μονή Χαλέπας 15ου αιώνα (5 χιλ.) και τη Μονή Βωσάκου (22 χιλ.).

Κουτάντος Γιώργης ή Τσακαλογιώργης